ખરો ભાગ્યશાળી મનુષ્ય કોને કહેવાય? * જે ભાગ્યથી મુકત છે. * જેની બુધ્ધિ નિર્મળ થઈ ગઈ છે. * જે રાગ-દ્રેષ,ક્રોધ,લોભથી મુકત છે. * જે સુખ દુઃખને સમાન લેખે છે. * જેને દિયપ્રેમનો સ્પર્શ થઈ ગતો છે. * જેના અંતરના દ્રાર ઉધડી ગયા છે.

ખરેખર જાગૃત મનુષ્ય કોને કહેવાય? * ઓતે કોણ છે તે નક્કી કરી પોતાની સ્મૃતિ સહિત કાર્ય કરે તે. * જે સદ- અસદનો વિવેક કરી શજે તે.

* જે બીજનો બગડેલો છે.જે જાણતો હોવા છતા માનતો નથી તે. * જે પોતે પોતાને જાણતો નથી. * જે માત્ર શરીરની આળપંપાર કર્યા કરે છે. * બે વ્યક્તિ વચ્ચે ચાલી રહેલી વાતચીતમાં માથુ મારે છે. * પોતાને બુધ્ધિમાન અને અન્યને ઓછી બુધ્ધિના ગણે છે. * કંચનસમા મનુષ્ય-જન્મને કથીરસમો ગણી વેડફી નાખે છે. * જે સવળું છે તેને અવળું જુએ છે.

મનને જીતવાના ઉપાય કયા? * મનને જીતવા કરતાં મનનો ઇન્દ્રિયો સાથે સંબંધ ન થવા દેવો અથવા મનની અવગણના કરવી. * સત્સંગ. * તૃષ્ણાનો ત્યાગ. * ભગવતચિંતન * પ્રાણનું નિયમન * સત વસ્તુઓનો સંગ કરવો.જયારે અન્ય પદાર્થોનો જરુર પુરતો ઉપયોગ કરવો.

મનને તાજગી કયારે મળે? * શાંતી,આનંદ,સંતોષ.પરહિત,ભક્તિ અને નિર્દોષ પ્રેમે જીવનને સતત ધન્ય કરતાં હોય. * નિર્મળ વિચાર-આચાર હોય. * રાગ-દ્રેષ,કામ-દક્રોધ,લોભ-મોહ જેવી વૃતિઓ શાંત પડી ગઈ હોય. * જીવનની પ્રત્યેક ક્ષણ સભર હોય.

મનની સ્થિરતા કયારે આવે? * સારું-નરસુ,શુભ અશુભ,પ્રિય- અપ્રિય એમ અનેક પ્રકારનાં દ્રન્દ્રોમાં સમતુલા સર્જાય ત્યારે.

મનની વિચિત્ર આદત કઈ છે? * વર્તમાનકાળને ચુકી જવાની. -વિચારને ભુતકાળ અને ભવિયકાળ સાથે સંબંધ છે તેટલો વર્તમાનકાળ સાથે નથી.કાર્યને વર્તમાન સાથે વિશેષ સંબંધ છે.ભુતકાળ અને ભવિયને અનુસંધિત જે કર્મ થાય છે તે ખરેખર ક્રિયા નથી ;પણ પ્રતિક્રિયા છે.સાચી ક્રિયા વર્તમાનમાં જ થાય છે કારણ કે ત્યારે વિચાર શાંત થઈ જતો હોત છે.

મનનો નિગ્રહ કોણ કરી શકે? * દરેક ક્રિયા કરતી વખતે પરિણામી દષ્ટિનો ઉપયોગ કરી શકે તે. * માંડકય ઉપનિષદની કારિકાઓના રચયિતા ગૌડપાદાચાર્યે આ પ્રશ્નનોઅદભુત ઉત્તર આપ્યો છે-દર્ભની ટોચ પર અકેક બિન્દુ ચઢાવીને સાગર ઉલેચવામાં જેવો ઉત્સાહ જોઈએઈવા ઉત્સાહથી કોઈપણ જાતનો કંટાળો લાવ્યા વિના રયત્ન કરનાર મનુષ્ય મનને નિગ્ કરે છે. * સમજણના આઠે ય અંગનો ઉપયોગ કરનાર. -વિવેક,વિચાર,નિશ્ચય,પરિણામી દષ્ટિ.મૌન,યુક્તિ,ધીરજ અને તટસ્થતા એ સમજણાના આઠ અંગ છે.

મનનો રોગ શી રીતે મટૅ? * પરિણામી દષ્ટિ કેળવવાથી. * એને દશ્યવિભાગથી અગળુ રાખવાથી. -મન પ્રકૃતિએ અસ્થિર છે. મનને ક્ષીણ કરવાથી કે પરમાત્મા સાથે અનુસંધાન કરવાથી જ શાંત થઈ શકે છે.

બે હાથ જોડીને પ્રણામ કરવાનું કારણ શુ હોઈ શકે ? * બે હાથ દ્રેત સુચવે છે ભેગા થાય ત્યારે અદ્રેતનો સંકેત સુચવે છે.અને સર્વેમાં તે અદ્રેત તત્વ જ રહેલું છે તેનું સ્મરણ કરાવે છે. * બે હાથ જોડાય ત્યારે અદ્રેત સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાની છે તેનું સ્મરણ થાય છે.અથવા બે હાથ ભેગા થઈ અદ્રેતના મહિમાનો સ્વીકાર કરે છે. * દ્રેતમાં અહંની હાજરી છે બે હાથ ભેગા થઈ વ્યક્તિને કે મુર્તિને પ્રણામ કરે છે.ત્યારે અહં ઓગળવાની શરૂઆત થાય છે અથવા નમ્રતાનો પ્રારંભ થાય છે.