---

ગરમીના દર્દોનું અકસીર ઔષધ – આંબો (કેરી)

પરિચય :
ઉનાળામાં અમૃતફળ ‘કેરી‘ આપનાર ઝાડને આંબો (આમ્રવૃક્ષ, આમકા પેડ) કહે છે. તે ગુજરાત તથા ભારતમાં સર્વત્ર વ્યાપકપણે થાય છે. તેની ૭૦૦થી વધુ જાતો છે. આંબા જંગલોમાં જાતે થાય છે. અને ખેતર-વાડીમાં તે વવાય પણ છે. તેના વૃક્ષો ૧૫ થી ૩૦ ફૂટ ઊંચા અને ઘટાદાર થાય છે. તેના પર આસોપાલવના પાન જેવા લાંબા, ચમકતા પાન થાય છે. તેના પર પ્રથમ નાનાં ફળ ‘મરવા‘ થાય છે. તે ફળ મોટા થઈ પાકે ત્યારે ઉતારી લેવાય છે. તેને દાબામાં નાંખી ‘પાકી‘ કેરી તૈયાર કરી વેચાય છે. કેરી એ તમામ ફળોમાં સર્વોત્તમ ફળ છે. તે ખૂબ ગુણકારી ફળ છે. કાચી કેરીનું અથાણું અને તેનો મુરબ્બો ખાસ મોટા પાયે થાય છે. પાકી કેરીનો રસ ડબ્બા પેક થઈ વેચાય છે અને પાકી કેરી વિદેશોમાં નિકાસ થાય છે. દવા રૂપે આંબાના થડની છાલ, તેનાં પાન, ચીક, મૂળ, મરવા તથા કેરી અને કેરીની ગોટલી ખાસ વપરાય છે.

ગુણધર્મો :
આંબાના થડની અંતરછાલ મધુર, ખાટી, ઠંડી છે તથા ઝાડા, મરડો અને ગરમી મટાડે છે. આંબાના પાન અને મૂળ પણ ઠંડા હોઈ ગરમીના દર્દોમાં ખાસ વપરાય છે. મરવા (કાચી કેરી) તૂરી, ખાટી, મધુર, સુગંધી, રૂચિકર, જરા ગરમ, લૂખી, કાંતિકર, પિત્ત, કફ અને રક્તદોષ કરનાર તથા પ્રમેહ, વ્રણ-ઝાડા મટાડનાર છે. પાકી કેરી મધુર, શીતળ, બળકર, ધાતુ પુષ્ટિકર્તા અને ત્રિદોષનાશક, વીર્યવર્ધક, સુખ અને કાંતિવર્ધક, તૃષા, પિત્તગરમી, શ્રમ અને શ્વાસ મટાડે છે.
ઔષધિ પ્રયોગ :