---

૧    ભૂતાત્મા =    પ્રાણી માત્રના અંતરાત્મા રૂપ

૨    ભૂતભાવના = સર્વ પ્રાણીઓના જન્મદાતા તથા ભોગ્ય પદાર્થો અર્પણ કરીને તેની વૃધ્ધિ કરનાર

૩    પૂતાત્મા =    પવિત્ર આત્માવાળા

૪    યોગવિદાનેતા = યોગવેત્તા પુરુષોના પણ નેતા

૫    કેશવ = કે એટલે બ્રહ્મા અને ઇશ એટલે મહાદેવ, એ બંને જેમને વશ છે એવા

૬    સર્વ =    વિશ્વની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ તથા નાશ જાણનાર

૭    શર્વ = પ્રલય કાળે સર્વનો નાશ કરનારા

૮    સ્થાણુ =    અચલ, સ્થિર

૯    ભાવ =    સર્વ ભક્તોને ફળસિધ્ધિ આપનારા

૧૦    સ્વયંભૂ =    પોતાની મેળે જ ઉત્તપન્ન થનાર

૧૧    ધાતા =    શેષનાગ રૂપે આખા જગતને ધારણ કરનારા

૧૨    હ્મષીકેશ =    સર્વ ઈન્દ્રિયોના નિયંતા

૧૩    કૃષ્ણ =    કેવળ આનંદમૂર્તિ

૧૪    પદ્મનાભ =    નાભિમાંથી બ્રહ્મ ઉત્પત્તિ સ્થાન રૂપ કમળને ધારણ કરનારા

૧૫    સ્થવિર =    અત્યંત પુરાતન, સનાતન

૧૬    પ્રભૂત =    જ્ઞાન ઐશ્વર્ય વગેરે સંપન્ન

૧૭    માધવ =    મા એટલે લક્ષ્મી તેના પતિ રૂપ

૧૮    પરંમંગલ =    અત્યંત મંગળ સ્વરૂપ

૧૯    સુરેશ =    સર્વ દેવના ઈશ્વર

૨૦    શર્મ =    કેશવ કલ્યાણમૂર્તિ

૨૧    અજ =    અજન્મા

૨૨    વસુમના =    ઉદાર મનવાળા

૨૩    પુંડરીકાક્ષ = કમળ જેવા નેત્રવાળા, સર્વના હ્મદય કમળમાં વસનારા

૨૪    રુદ્ર = જગતના સંહાર સમયે પ્રાણીમાત્રને રડાવનાર

૨૫    બભ્રુ =    સર્વ લોકોનું પોષણ કરનારા

૨૬    વિશ્વયોનિ = આખા વિશ્વના ઉત્પત્તિ સ્થાનરૂપ

૨૭    શુચિશ્રવા =  પવિત્ર યશવાળા

૨૮    મહાતપા =     જેમની ઈચ્છા શક્તિથી સ્વયં વિશ્વ ઉત્પન્ન થાય છે તે

૨૯    વેદવિત =    વેદોનું મનન કરનારા

૩૦    ચતુરવ્યૂયુહ = મન, બુધ્ધિ, ચિત્ત તથા અહંકાર આ ચાર તત્વોમાં અનુક્રમે વાસુદેવ, પ્રદ્યુમન, અનિરુધ્ધ તથા સંકર્ષણ રૂપે નિવાસ કરનારા

૩૧    પુનવર્સુ =    જીવ સ્વરૂપે વારંવાર શરીરમાં નિવાસ કરનારા

૩૨    પ્રાંશુ = બલિરાજા પાસેથી ત્રણ પગલાં લેતી વખતે ઉજાત સ્વરૂપ ધારણ કરનારા

૩૩    ગોવિંદ =    રસાતળમાં પેસી ગયેલી ગો અર્થાત પૃથ્વીનો વરાહના સ્વરૂપથી ઉધ્ધાર કરનાર

૩૪    ગોવિંદાપતિ = વેદશાસ્ત્ર જાણનારા ઋષિઓનાપણ પતિ

૩૫    મરીચિ =    સર્વ કિરણોના પણ કિરણરૂપ

૩૬    હંસ = સંસારરૂપી બંધનનો નાશ કરનારા, બ્રહ્માને વેદ જણાવવા હંસરૂપ થયેલા

૩૭    સુપર્ણ =    ગરુડ પક્ષીરૂપ

૩૮    વિશ્રુતાત્મા =  જેમનું સ્વરૂપ જ્ઞાન વડે પ્રસિધ્ધ છે તેવા

૩૯    સ્રગ્વી = વૈજયંતીમાળા ધારણ કરનારા

૪૦    વાચસ્પતિ = વાણીના પતિ

૪૧    અગ્રણી = મુમુક્ષોને ઉત્તમ સ્થાનમાં લઇ જનારા

૪૨    ગ્રામીણ =    સર્વ પ્રાણી સમુદાયના નેતા

૪૩    શ્રીમાન =    શોભા સંપન્ન

૪૪    વહિન્ = અગ્નરૂપ

૪૫    અનિલ = વાયુરૂપ, નિત્ય જાગ્રત

૪૬    ધરણીધર = શેષ

૪૭    સહસ્ત્રમૂર્ઘા = હજારો માથાવાળા

૪૮    વૃષભ = ભક્તો પર કૃપા દ્રષ્ટિ દાખવનારા

૪૯    વિભુ = બ્રહ્મ વગેરે અનેક રૂપે રહેનારા

૫૦    સિદ્ધાર્થ =    જેના મનોરથો હંમેશાં સફળ થાય છે તે

૫૧    વૃષપર્વા =    જેમના સ્થાન પર ચઢવા ધર્મ એ જ પગથિયાં છે તેવા

૫૨    વર્ધમાન =    સંસાર રૂપે વૃધ્ધિ પામનારા છતાં તેનાથી વિરક્ત રહેનારા

૫૩    અચ્યુત =    સર્વ વિકારોથી રહિત

૫૪    અપાંનિધિ = સમુદ્રરૂપ

૫૫    ઉદ્ ભવ =    પોતાની ઇચ્છા અનુસાર જન્મ લેનારા

૫૬    સ્કંધ = અમૃત રૂપે ગમન કરનારા તથા વાયુરૂપે શોષનારા

૫૭    વાસુદેવ =    સર્વ જગતમાં વ્યાપક, સર્વથી પૂજાતા

૫૮    તાર = ગર્ભ – જન્મ, જરા અને મૃત્યુ રૂપી ભયમાંથી મુક્ત કરનારા

૫૯    શતાવર્ત =    ધર્મના રક્ષણ માટે અનેક જન્મ ધારણ કરનારા

૬૦    ગરુડધ્વજ = ધ્વજમાં ગરુડનું ચિહ્નન ધારણ કરનારા

૬૧    ભીમ = જેમનાથી સમગ્ર જગત ભયભીત રહે છે તે

૬૨    સમયજ્ઞ =    જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ તથા પ્રલયના સમયને જાણનારા

૬૩    દામોદર =    યશોદાએ જેમને દોરડાથી બાંધ્યા હતા તે, નામરૂપાત્મક જગત જેના ઉદરમાં – પેટમાં રહેલું છે તે

૬૪    પરમેશ્વર = જેમની લીલા શ્રેષ્ઠ છે તે

૬૫    સ્વાપન = આત્મજ્ઞાનરહિત વ્યક્તિને સુવડાવી દેનારા

૬૬    સંભોનિધિ = દેવો, મનુષ્યો, પિતૃઓ તથા અસુરો આ સર્વના નિવાસસ્થાનરૂપ

૬૭    કૃષ્ણ દ્વૈપાયન = વ્યાસરૂપે જેણે જન્મ લીધો છે તે

૬૮    મહામના = પોતાના મનથી જ જગતની ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ તથા નાશ કરનારા

૬૯    પરમેષ્ઠી =    પ્રત્યેકના હ્મદયરૂપી આકાશમાં સ્થિતિ કરીને રહેનારા

૭૦    પ્રદ્યુમન =    પુષ્કળ દ્રવ્યવાળા

૭૧    તીર્થકર =    ચૌદ વિદ્યાઓના સ્રષ્ટા

૮૪    ઉદુંબર =    હ્નદયરુપી આકાશમાં પ્રગટ થનાર, અન્ન વગેરેથી જગતનું પોષણ કરનારા

૮૫    ધનુર્ધર =    શ્રી રામ રૂપે ધનુર્ધારી

૮૬    ભૂર્ભૂવો =    પૃથ્વી તથા સ્વર્ગની શોભારૂપ

૮૭    આધાર નીલય = પૃથ્વી,, પાણી, પવન, અગ્નિ, આકાશ એ પંચ મહાભૂતોના પણ આધાર રૂપ

૮૮    પ્રજાગર =    નિત્ય જાગ્રત રહેનારા

૮૯    પ્રણવ =    ઓમકાર રૂપ

૯૦    પ્રમાણ =    પોતાના અસ્તિત્વમાં પોતે જ પ્રમાણભૂત

૯૧    યજ્ઞભૂત =    યજ્ઞના રક્ષણકર્તા

૯૨    અન્નમ્ =    અન્નરૂપ

૯૩    વૈખાન =    પાતાળમાં વસી રહેલા, હિરણ્યાક્ષનો વધ કરવા માટે વરાહનું સ્વરૂપ ધારણ કરી પૃથ્વીને જેમણે ખોદી હતી તે

૯૪    ક્ષિતીશ =    પૃથ્વીના ઈશ્વર

૯૫    પાપનાશન = પાપનો નાશ કરનારા

૯૬    ચક્રી = સુદર્શન ચક્રને ધારણ કરનારા

૯૭    ગદાધર =    ગદાને ધારણ કરનારા

૯૮    રથાંગપાણિ = હાથમાં ચક્ર ધારણ કરનારા

૯૯    અક્ષોભ્ય =    કોઇનાથી ક્ષોભ પમાડી શકાય નહિં તેવા

૧૦૦    સર્વપ્રહરણાયુધ = પ્રહાર કરવામાં ઉપયોગી સર્વ પ્રકારના આયુધોને ધારણ કરનાર

૧૦૧    યત તત = યત શબ્દથી સ્વયંસિધ્ધ પરબ્રહ્મનો બોધ થાય છે. તત શબ્દ દ્વારા પરમાત્માનો બોધ થાય છે તે